Jeżeli nabyłeś spadek w drodze dziedziczenia ustawowego czy też testamentowego, na pewno przydałoby Ci się „potwierdzenie” tego. Masz dwie możliwości: uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku albo zgłosić się do notariusza po akt poświadczenia dziedziczenia. Zacznijmy jednak od początku. Z niniejszego artykułu dowiesz się między innymi:
- Czym jest spadkobranie i w jaki sposób następuje dziedziczenie po zmarłym?
- Co to jest dziedziczenie ustawowe?
- Co to jest dziedziczenie testamentowe?
- Jak można przyjąć spadek i czy można go odrzucić?
- O co chodzi z sądowym stwierdzeniem nabycia spadku?
- Jak i gdzie złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
- Jak uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia?
Spadkobranie
Z chwilą śmierci człowieka (spadkodawcy) jego prawa i obowiązki przechodzą na inne osoby (jego spadkobierców). Spadkobiercy dziedziczą zatem prawa i obowiązki zmarłego, które nie są ściśle związane z jego osobą.
Dziedziczenie może nastąpić:
- na podstawie ustawy (Kodeksu cywilnego);
- na podstawie testamentu.
DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Dziedziczenie na podstawie ustawy oznacza, że po zmarłym dziedziczą osoby wskazane w przepisach Kodeksu cywilnego. Tak więc zgodnie z ustawą po spadkodawcy dziedziczą:
- w pierwszej kolejności – dzieci spadkodawcy oraz małżonek w częściach równych (małżonek min. ¼ spadku);
- jeżeli spadkodawca nie ma dzieci – małżonek i rodzice spadkodawcy (małżonek ½ spadku, każde z rodziców po ¼ spadku).
I tak dalej… Ustawa dokładnie określa, kto dziedziczy i w jakiej kolejności, w jakim przypadku. Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, dochodzi do dziedziczenia na podstawie ustawy. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Nabycie spadku w drodze dziedziczenia ustawowego potwierdza się poprzez:
- sądowe stwierdzenie nabycia spadku (postanowienie sądu o stwierdzeniu nabyciu spadku);
- uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza.
DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE
Przed śmiercią można również sporządzić testament, w którym określi się, kto dziedziczy i na jakich zasadach. W takim wypadku to spadkobierca decyduje, do kogo trafi jego majątek. Testament może być:
- własnoręczny (w całości sporządzony i podpisany pismem ręcznym);
- notarialny (sporządzony u notariusza);
- allograficzny (urzędowy; sporządzony poprzez ustne oświadczenie przed wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, starostą itd.);
- ustny (w obecności kilku świadków, sporządzany jedynie w szczególnych okolicznościach);
- podróżny;
- wojskowy.
W przypadku dziedziczenia testamentowego potwierdzenie nabycia spadku również można uzyskać na dwa sposoby:
- poprzez sądowe stwierdzenie nabycia spadku;
- poprzez uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza.
Przyjęcie lub odrzucenie spadku
Jeżeli wiesz, że jesteś powołany do dziedziczenia po zmarłym, możesz spadek przyjąć lub odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się w terminie 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedziałeś się o powołaniu do spadkobrania. Oświadczenie składa się przed sądem lub notariuszem.
Spadek można przyjąć na dwa sposoby:
- przyjęcie proste – gdy przyjmujesz spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi;
- przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – gdy przyjmujesz spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi.
Jeżeli w powyższym terminie nie złożysz żadnego oświadczenia, stosuje się domniemanie, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku
Jeżeli zdecydowałeś się przyjąć spadek, zapewne chcesz uzyskać potwierdzenie nabycia spadku. Jak zostało wspomniane, możesz to zrobić na dwa sposoby. Jednym z nich jest sądowe stwierdzenie nabycia spadku.
Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi (art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego, dalej: k.p.c.).
Aby wszcząć postępowanie w sądzie należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu spadku. Sądem spadku jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić – właściwy będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku i tego miejsca – właściwy będzie sąd dla m.st. Warszawy (art. 628 k.p.c.).
Jeżeli nie istnieje testament, sąd stwierdza nabycie spadku na podstawie przepisów ustawy. Jeżeli testament istnieje i żaden z uczestników postępowania go nie kwestionuje, sąd stwierdza nabycie spadku na podstawie testamentu. W przypadku gdy testament jest kwestionowany, prowadzone jest postępowanie dowodowe, które ma na celu ustalenie, czy są podstawy do podważenia testamentu. Jeżeli ich nie ma, sąd stwierdza nabycie spadku na podstawie testamentu. Jeżeli testament jest nieważny, dziedziczenie nastąpi na mocy ustawy.
Do sądowego stwierdzenia nabycia spadku dochodzi zazwyczaj, gdy:
- istnieje między potencjalnymi spadkobiercami konflikt co do ważności testamentu,
- spadkobiercy nie są w stanie samodzielnie ustalić lub skontaktować się z innymi spadkobiercami,
- istnieje konieczność stwierdzenie nabycia spadków z uprzednich pokoleń,
- spadkodawca zmarł przed 1 lipca 1984 r.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
Aby wszcząć postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, musisz złożyć wniosek w odpowiednim sądzie. Wyżej zostało wspomniane, który sąd jest sądem spadku. O czym należy pamiętać przy składaniu takiego wniosku?
- Wniosek podlega opłacie – aktualnie (03.2022) opłata wynosi 100 zł (art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Ponadto należy uiścić kwotę 5 zł za wpis do rejestru spadkowego.
- Wniosek może złożyć osoba, która ma w tym interes prawny. To jest między innymi: spadkobierca, zapisobierca, wierzyciel spadkodawcy czy spadkobiercy.
- Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczony terminem i może być złożony w dowolnym terminie.
Wniosek powinien spełniać wymogi formalne pisma procesowego (art. 126 k.p.c.), tj. zawierać:
- Wskazanie daty i miejscowości;
- Oznaczenie stron (tutaj: wnioskodawca – czyli Twoje dane, imię, nazwisko, PESEL, miejsce zamieszkania – oraz uczestnicy postępowania*);
- Wskazanie przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron, jeżeli są;
- Oznaczenie sądu (nazwa sądu, wydział, siedziba);
- Oznaczenie rodzaju pisma (tutaj: Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku);
- Odpowiednie wnioski, oświadczenia i ewentualnie dowody (np. odpis aktu zgonu, dowody na poparcie pokrewieństwa czy faktu sporządzenia testamentu). Wskazane jest uzasadnienie swojego wniosku;
- Podpis wnioskodawcy, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
- Wymienienie ewentualnych załączników (jak np. pełnomocnictwo, odpis aktu zgonu).
Przygotowany wniosek wysyłasz listem poleconym na adres właściwego sądu bądź składasz na biurze podawczym tego sądu.
*uczestnicy postępowania – to np. inni potencjalni spadkobiercy; jeżeli ich znasz, to powinieneś ich wskazać. To znacznie przyspieszy postępowanie. W innym wypadku sąd będzie ich samodzielnie poszukiwał.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Drugim sposobem na potwierdzenie nabycia spadku jest zgłoszenie się do notariusza po akt poświadczenia dziedziczenia. Uzyskanie takiego aktu nie wymaga wszczęcia postępowania w sądzie. Wystarczy, że umówisz się do notariusza. Jego wybór należy do Ciebie. W tym przypadku nie ma czegoś takiego, jak jeden właściwy notariusz. Gdy skontaktujesz się z wybranym notariuszem, powinien on poinformować Cię o wymaganych dokumentach.
Akt poświadczenia dziedziczenia jest sporządzany w formie aktu notarialnego. Za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz pobierze od Ciebie pewną opłatę (taksę notarialną). Pozyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia jest sposobem znacznie łatwiejszym i przede wszystkim krótszym. Jednak nie zawsze będziesz mógł skorzystać z tej opcji.
Nie będziesz mógł uzyskać aktu poświadczenia dziedziczenia przede wszystkim, kiedy:
- spadkodawca pozostawił testament, który potencjalni spadkobiercy kwestionują;
- zmarły pozostawił testament szczególny, np. ustny;
- jesteś wierzycielem spadkobiercy lub spadkodawcy;
- nie ma zgodnego stanowiska pomiędzy wszystkimi spadkobiercami lub nie wszyscy spadkobiercy mogą się stawić u notariusza;
- istnieje również duże ryzyko, że notariusz odmówi sporządzenia poświadczenia dziedziczenia w stosunku do spadku otwartego przed dniem 1 lipca 1984 roku. Data otwarcia spadku to data śmierci spadkodawcy.
Może się zdarzyć, że w obrocie będzie występować zarówno postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jak i akt poświadczenia dziedziczenia. Konieczne może być wtedy złożenie wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.
_______________________________
Zapoznaj się również z innymi wpisami na blogu:
Czy ubezpieczyciel może żądać faktur za naprawę samochodu?